آمیختگی حکایت، روایت و تمثیل

بررسی کارکرد ابزار «تمثیل و حکایت» در مجالس تعلیمی صوفیانه

بخش عمده­ای از نثرهای صوفیانه، نثرهای تعلیمی است که دربردارنده­ی تعلیم اصول و مبانی اعتقادات دینی و عرفانی از سویی و تبلیغ عرفان و تصوف در میان مردمان عامه و متوسط جامعه از دیگر سو بوده است. به این نکته باید اشاره داشت که یک گونه از نثرهای تعلیمی و تبلیغی مجالس وعظ صوفیانه است. برپایی مجالس وعظ و به تعبیری «مجلس گفتن» در ایران پس از اسلام از رسم­های کهن بوده و به عنوان یکی از راه­های فهم تعلیم ...

دو روایت از یک حکایت در شعر عطّار و مولانا

داستان ایاز و محمود موضوع بسیارى از حکایت‏ها و تمثیل‏هاى شیخ عطّار و جلال‏الدّین مولوى است. این دو شاعر براى تبیین نکته‏هاى حکمى و عرفانى از تمثیل‏هاى فراوانى، سود جسته‏اند. در آثار عطّار و مولوى، محمود و ایاز علاوه بر چهره تاریخى داراى شخصیّت تمثیلى و نمادین هستند و شیخ و مولانا براى بیان اسرار صوفیانه از جمله خودشناسى و عبودیت، از سیماى نمادین آنان بهره برده‏اند. در این مقاله ضمن مقایسه دو داستان...

یک حکایت و هشت روایت از توبة ابراهیم ادهم

به‏کار گرفتن قصّه و حکایت برای بیان آموزه‌های معنوی و تشریح مفاهیم بلند عرفانی از دیرباز، مورد توجه شاعران و نویسندگان فارسی‏زبان بوده است. در ‌این میان، گاه با حکایت‌هایی روبه‌رو هستیم که به‌دلیل ظرفیت بالای ساختاری و مفهومی، روایت‌هایی مشابه و گاه گوناگون از آن‌ها ارائه شده است. حکایتتوبة ابراهیم ادهم ازجملۀ‌ این حکایت‌ها است. چگونگی توبۀ ابراهیم ادهم در اغلب منابع عرفانی ذکر شده است؛ مستملی ب...

روایت شناسیِ حکایت های «کلیله و دمنه»

روایت شناسی روی کردی ست ساختار گرا که به دنبالِ یافتنِ نظامِ حاکم بر انواعِ روایی و ساختار و بافتِ بنیادینِ روایت است. روایت نوعی از بیان است که با عمل و سیرِ حوادث در زمان سر و کار دارد. پس از این که چامسکی نظریّه ی «دستورِ زبانِ زایا گشتاریِ» خود را مطرح کرد و دو سوسور میانِ زبان و گفتار تمایز قائل شد، توجّهِ روایت شناسان به بحثِ امکانِ وجود «ساختارِ جهانی و عامِّ روایت» و امکانِ کشف و تبیینِ این ساختار، علی رغمِ...

منطق روایت سازی در حکایت های مناقب العارفین

روایت هرمنوتیکی از حکایت مارگیر در مثنوی معنوی

     ازجمله چالش­های بحث برانگیز در دنیای متن، روش هرمنوتیک است که اخیرا مورد توجه بسیاری از اندیشه­مندان قرار گرفته است. این شیوه، با متن به عنوان موجودی زنده برخورد می­کند. اگرچه این «روش» و البته به زعم برخی، «علم»نوی است اما، با تعمق در متون پیشین هم­چون تفاسیر قرآن، می­توان دریافت که اسلاف ما،روشی را که اکنون با نام هرمنوتیک از آن یاد می­شود، پیش­تر در متون دینی به کار گرفته­اند. از برجسته...